شیوه های قیمت گذاری زعفران و عوامل موثر در قیمت آن

نوسان در بازار زعفران در بعضی مواقع باعث ضرر و زیانهای جبران ناپذیر به بعضی افراد شاغل در تجارت این کالا میباشد . اگرچه پیش بینی قیمت زعفران – به دلیل تعدد عوامل مؤثر در تعیین قیمت آن- سخت است ، اما شناخت رخدادهایی که بر روی عرضه و تقاضای این محصول تأثیر دارند ، می تواند تا حدود زیادی ما را در تشخیص میزان و نوع نوسان ( کاهش یا افزایش ) قیمت زعفران کمک کند و عرضه و تقاضا دو عامل اصلی تعیین قیمت هر کالا است . اکنون به بحث در باره عوامل مؤثر در میزان عرضه و تقاضای کالای قیمتی زعفران می پردازیم :

۱ – کمبود نزولات جوی ( خشکسالی ) از آن جا که پیاز زعفران در مراحلی از دوران رشد گیاه از بین می رود ، تغذیه از برگ در جذب مواد غذایی مؤثر است . ضمن آنکه بارندگیها در تأمین نیاز آبی گیاه نیز تاثیر دارد . خشکسالی و خصوصاً خشکسالیهای پیاپی موجب تضعیف پیاز زعفران و در نتیجه تولید کمتر زعفران می شود . از این رو کاهش بارندگی می تواند باعث کاهش تولید و در نتیجه افزایش قیمت شود . با افزایش تعداد آبیاری میتوان به تقویت گیاه کمک کرد .

۲- گرمای زیاد تابستان در سالهایی که هوای تابستان ، بی سابقه گرم می شود ، گرمای هوا خصوصاً در زمینهایی که عمق کاشت رعایت نشده است ، به پیاز آسیب رسانده و باعث از بین رفتن یا تضعیف آن می شود . در چنین سال هایی نیز تولید نسبت به سالهای عادی کمتر است .

۳- سرمازدگی سرمای بی سابقه و طولانی که معمولاً با بارش برف همراه است ، مانع از رشد مطلوب گیاه می شود . زعفران که پیاز آن کمی بعد از گلدهی از بین می رود ، نمی تواند پیاز قوی تولید کند ؛ در نتیجه باعث کاهش تولید می شود . به عنوان مثال در سال ۱۳۸۶ هـ ش برف و سرمای بسیار شدید و کم سابقه در کشور اتفاق افتاد . این سرما باعث از بین رفتن و آسیب دیدن بسیاری از گیاهان زراعی و باغی گردید ؛ به طوری که در سال ۱۳۸۷ به دلیل کاهش بیش از حد تولید زعفران ، قیمت این محصول به بی سابقه ترین قیمت خود رسید . خسارتها بیشتر از حد تصور بود . مثلاً یک کشاورز که در سال ۱۳۸۶ دوازده کیلوگرم زعفران خالص از مزرعه خود ، جمع آوری کرده بود ، در سال ۱۳۸۷ کل محصول جمع آوری شده او به ۸۰۰ گرم کاهش یافت . در این سال هر کیلوگرم زعفران اعلا به بیش از پنج میلیون تومان رسید .

۴- صادرات رونق صادرات زعفران ، باعث افزایش قیمت آن می شود . چون بیشتر محصول تولید شده در ایران صادر می شود ، چنانچه به هر دلیلی این امر با مشکل مواجه شود ، کاهش قیمت آن را به دنبال خواهد داشت

۵- تغییرات آب و هوایی در دوران گلدهی

الف ) گرم بودن هوا در فصل برداشت : زعفران برای گلدهی مناسب ، نیاز به هوای معتدل روبه سردی یا در اصطلاح شوک سرمایی دارد . هوای گرم در فصل تولید می تواند باعث کاهش تولید محصول شود . ضمناً با توجه به اینکه هرچه از شروع فصل پاییز می گذرد و به زمستان نزدیک می شود ، احتمال ریزش نزولات جوی بیشتر است ؛ لذا دیر سرد شدن هوا باعث تعویق زمان گلدهی و افزایش احتمال خسارتهای بارندگی و سرمازدگی می شود که در ادامه به آن می پردازیم .

ب ) بارندگی : چنانچه در فصل برداشت زعفران « بارندگی » صورت بگیرد به صورتهای زیر می تواند به محصول زعفران آسیب برساند :

• اگر بارش باران نزدیک فصل تولید باشد ، باعث شروع رشد گیاه گردیده و از آنجا که دمای هوا بالاتر از دمای مناسب برای تولید زعفران است ، باعث کاهش محصول می شود .

۲- چنانچه در فصل گلدهی بارندگی صورت بگیرد ، گِل بودن زمین مانع از ورود کشاورز برای جمع آوری گل می شود ؛ یا این که اگر مجبور به ورود در زمین گلی برای جمع آوری محصول شود ، چون « گُل زعفران » اولین جزئی از گیاه است که از زمین خارج می شود به چمچمههای زیر خاک آسیب وارد میشود . ضمن آنکه فشرده شدن خاک نیز مانع خروج گیاه از زمین می گردد . همه این موارد باعث کاهش تولید می شود .

به عنوان مثال یکی از دوستان کشاورزم در تربت حیدریه به دلیل بارندگیهای زیاد و مداوم اوایل آبان ماه ۱۳۹۰ ، از یک هکتار زمین خود فقط ده کیلوگرم گل برداشت کرد .

ج ) سرمازدگی در فصل گلدهی : چنانچه در فصل جمع آوری گل دمای هوا بیش از حد کاهش یافته و خصوصاً با بارش برف همراه باشد ، موجب یخ زدن گلهای در حال خروج از گیاه میشود . این امر باعث می گردد تا بیشتر گلهای بعدی نتوانند از چمچمه خارج شوند و آنهایی هم که بیرون می آیند گلهای ضعیفی خواهند بود . در نتیجه باعث کاهش تولید می شود .

۶- سطح زیر کشت روشن است که هرچه سطح زیر کشت بیشتر باشد ، میزان تولید بالاتر خواهد بود . در حال حاضر برخلاف سالهای گذشته که تقریباً تولید زعفران محدود به استانهای خراسان بود ، سایر استانها هم به طور جدی به کشت زعفران روی آورده اند . پس برای برآورد میزان دقیق تولید باید تولید همه استانها رادر نظر بگیریم .

چند نکته: ۱. توجه داشته باشید برای جلوگیری از آسیب های مختلف به محصول در فصل برداشت، به ویژه زمانی که زمانی که برف و نشانه های باران دیده می شود، در اولین زمان گل را از مزرعه خارج کنیم و کار امروز را به فردا نیاندازیم

2. گاهی اوقات چندین عامل باعث کاهش تولید با هم اتفاق بیفتند که باعث کاهش بیشتر تولید می شود.
3. در برخی زمان ها، ممکن است در تولید یک عامل کم کننده تولید رخ دهد، اما عوامل دیگر، خسارت های آن عامل را جبران کنند. در این مواقع باید توجه داشته باشیم: معیار کم یا زیاد بودن زعفران، تولیدی است که در همه مناطق کشور به دست می آید، نه یک منطقه خاص.